XÔI BẮP

… “Ai xôi ba á ắ …ắp không”… giọng rao xôi ngọt ngào thân thương này nhập vào tôi từ lúc nào, bao lâu ? Định tâm lại và lần ngược thời gian... à thì ra nó có trong tôi phải được ngót bốn mươi năm. Một chín bảy mươi, một chín sáu mươi chín, hay một chín sáu mươi tám ? Không nhớ rõ, nhưng chắc chắn rằng từ cái thuở người bán xôi và người ăn xôi này còn trẻ măng.

Phải rồi, thuở ấy Chị bán xôi lưng còn thẳng tắp, cái cổ còn cứng cáp để đội rổ xôi trên đầu đi rẻo khắp xóm chợ Bàu Sen rao bán món ăn sáng ngon lành và rẻ tiền. Để rổ xôi vững vàng trên vị trí cao ngất ngưởng này, Chị chỉ cần một vành vải cuộn tròn, giống như cuộn tóc đuôi gà của mấy cụ già miền Bắc, nhưng vòng tròn nhỏ hơn nằm gọn trên đỉnh đầu. Nó càng lèn chặt đầu Chị khi rổ xôi đầy ắp vào đầu ngày tờ mờ sáng. Cứ thế mà đi, hai tay thõng dài, chỉ hờm dơ lên đỡ khi cần thiết, Chị chú tâm vào lời rao và lắng nghe tiếng gọi xôi từ đâu đó.

Thuở đó cho đến thuở nay, rổ xôi của Chị vẫn vậy từ số lượng, đến chất lượng, và màu sắc: một góc là xôi đậu đen, một góc bắp hầm màu trắng, một góc nhỏ là lá chuối xanh, bánh tráng phồng, hũ muối mè, bịch đường, và bịch dừa bào sợi, thêm 2 nửa quả dừa chưa nạo để phòng hờ chỉ nạo khi cần vào cuối buổi bán.

Xôi đậu đen của Chị nấu tuyệt ngon vì mùi dừa béo ngậy đượm trong xôi, hạt đậu mềm mũm, cọng dừa bào hoà lẫn đường và muối mè. Bắp hầm của Chị đúng bài bản của dân quê miền Nam, dẻo sệt như cháo đặc và trắng ngần. Một mảng cháy vàng phủ trên mặt để giữ ấm phần bắp phía dưới, cũng là biểu dương tài khéo léo ghế nồi bắp hầm vừa độ, và cũng kêu gọi khách mua ăn tui đi thơm lắm, bùi lắm.

Khách mua xôi, Chị lấy một miếng lá chuối, một miếng bánh tráng phồng, một muỗng xôi dàn rộng trên mặt bánh tráng, phủ dừa bào, đường, muối mè, và cuối cùng cuộn tròn gấp kín hai đầu. Kỹ thuật ăn sẽ là bóp chặt nắm xôi trước khi tháo gỡ lá chuối và… cắn tợp một miếng đầy đủ vị bùi ngọt thơm làm tê cong đầu lưỡi kẽ răng. Nếu khách chỉ thích ăn bắp hầm, Chị múc bắp để lên lá chuối, rắc dừa bào, phủ thêm một lớp lá chuối trên mặt rồi mới gấp xéo hai đầu và bẻ quặp xuống để giữ lá gói không bị bung ra. Và không quên gài miếng sống lá chuối, cái gọi là muỗng xúc bắp vào giữa 2 mép lá. Đường và muối mè được kèm theo để khách ăn tuỳ nghi sử dụng cho vừa miệng. Lại có những người thích ăn cả 2 xôi và bắp hầm chung như tôi thì gói xôi khá bự và cũng bằng ấy công đoạn vừa kể.

Thời gian trôi, trôi đi… vẫn là Chị và rổ xôi bắp ngày xưa, nhưng nay đã có sự đổi thay. Rổ xôi được đặt trên xe đẩy vì lưng Chị khòm, cổ Chị yếu. Và lá gói đã chuyển thành mảnh báo luồn trong bao nylon trắng cho được tươm tất và sạch sẽ. Lá chuối ngày nay trở thành xa xỉ nên chỉ được dùng làm nắp đậy cho gói xôi bắp mà thôi. Rồi đến muỗng nhựa thay muỗng sống lá. Vai trò lịch sử của bánh tráng phồng dùng để cuộn tròn nắm xôi cũng không nữa. Duy chỉ còn giọng rao ngọt ngào … “Ai xôi ba á ắ …ắp không” là vẫn vậy.

Bài viết bởi Doãn Tư Liên – hình ảnh Doãn Út Hương