BOHEMIAN RHAPSODY

Thật mà nói là tôi không biết dịch ca khúc này qua tiếng Việt cho đúng nghĩa. Phải nói là khó,  thêm nữa kiến thức tiếng Việt của mình có hạn nên không tìm ra từ cho hợp lý.  Nên chỉ biết nói là đây là một chủ nghĩa có tên gọi là Bohemian, là lối sống tự do phóng túng, không theo khuôn phép của xã hội. Họ thường thuộc giới nghệ sĩ, nhạc sĩ, nghệ sĩ hay văn sĩ và cả sinh viên.

Nhiều lý do đưa tới lối sống này. Có thể vì họ không thích khuôn khổ xã hội gò bó, ước muốn tìm ra con đường riêng biệt cho chính bản thân, tự do sáng tạo, phản kháng lại lối sống, văn hóa của cha mẹ hay thế hệ đi trước nói chung và dĩ nhiên là sự hiến thân cho nghệ thuật, cả khi họ vì vậy mà phải sống thiếu thốn về vật chất.

Còn Rhapsody nghĩa là khúc “Cuồng Tưởng” . Vậy không biết dịch tiếng Việt sao cho hay , tuy nhiên  những ai biết hay cuồng mộ về ban nhạc Queen thì đều biết không có ca khúc này thì sẽ không  bao giờ có ban nhạc này , nhất là tên tuổi ca sĩ  Freddie Mercury.

Năm 1975 , có hai sự kiện lớn nhất trong lịch sử nhân loại. Thứ nhất là ngày 30 tháng 4, chính phủ Việt Nam Cộng Hòa bị chiếm đoạt từ người cộng sản. Rồi đến kế hoạch “ Apollo–Soyuz Test”,  phi thuyền Apollo gặp phi thuyền Soyuz của Liên Xô trên không gian. Đây là một sự gặp mặt lịch sử vào ngày 17 tháng 7  vì nếu các ông Nga – Mỹ  mà gặp dưới đất là gầm gừ đem xe tang, máy bay, đại bác … ra hăm dọa nhưng trên không gian thì tay bắt mặt mừng và vô cùng  vui vẻ thân thiện , đây là hình ảnh ghi nhớ .  Đội trưởng phi hành đoàn của Liên xô là ông Alexey Leonov nói khi gặp ông đội trưởng Thomas Stafford của Hoa Kỳ thì bọn tôi nói chuyện bằng ba thứ tiếng là tiếng Anh, tiếng Nga và tiếng Oklahoma (ý của ông Alexey không biết nói tiếng Anh đổ thừa ông Thomas người vùng quê Oklahoma nói giọng đó không hiểu).

Không ngờ đi theo hai sự kiện lịch sử thì có thêm một ca khúc Bohemian Rhapsody dành cho lịch sử âm nhạc. Vì sự ra đời của bài hát này không ai dám tin là thành công, ngay cả ca sĩ nổi tiếng lúc đó là Elton John còn phải thốt lên câu “ You are F…K crazy – Đ.M đồ điên hết” vì tất cả các bài hát của Rock và Pop không có bài nào dài đến 6 phút 06 giây. Chưa có đài radio và chương trình ca nhạc nào phát song một bài hát lên đến 4 phút.  Vậy mà Freddie đã làm. Nhiều người không ngờ năm 1970 có một anh chàng công nhân làm nghề bốc vác hành lý tại phi trường Heathrow, gầy gò , rang hô, vừa làm việc vừa sáng tác các ca khúc. Cha mẹ của Freddie luôn bực mình cậu con trai vì thuở bé có đi học nội trú bên Mumbai , Ấn độ. Rồi qua London lấy được bằng thiết kế vậy mà cứ sống ở các câu lạc bộ âm nhạc không có việc nào tử tế cả. Vậy mà tới một ngày Frieddie gặp hai nghệ sĩ nghiệp dư là tay Guitar Brain May và tay trống Roger Taylor để thành lập ban nhạc Queen.  Nếu trong xã hội Việt Nam chắc phụ huynh của Brain và Roger chắc buồn thúi cả ruột vì cậu Guitar là sinh viên nghành vật lý thiên văn, còn cậu đánh trống là sinh viên nha sĩ . Rồi cả hai ham vui đi vào nghiệp cầm ca.

Freddie Mercury sáng tác ca khúc Bohemian Rhapsody tại nhà riêng ở London nhưng phải nhờ nhà âm nhạc Roy Thomas Baker thu âm tại phòng thu ở L.A  Hoa Kỳ thì mới tạo bài hát trở nên hoàn chỉnh về âm thanh của lời hát và tiếng nhạc cụ.  Ý tưởng sang tác của Freddie quả thật là tuyệt vời vì chưa ai sáng tác một ca khúc có ba đoạn nhạc khác nhau. Phần đầu là hát theo kiểu A cappella hay  còn gọi là hát chay là phong cách hát không cần có nhạc đệm, những người nghệ sĩ sẽ dùng giọng hát của mình để kết hợp, hỗ trợ cho nhau bằng hoà thanh, bè phối để tạo nên nhạc điệu. Tiếp theo chuyển phần nhạc Opera và cuối cùng phần chính là nhạc nặng (heavy metal) và nhiều người sẽ không quên tiếng đờn dạo khúc chót của Brain May.

Ba thành viên của ban nhạc Queen hát cùng với Freddie nhưng họ có nói là thật sự họ cũng không hiểu hết được hết lời của bài ca. Brain May có nói “Freddie là một người rất phức tạp, anh ta là người vui nhộn ở mọi mặt, có thể nói anh rất khôi hài, nhưng anh lại che dấu sự bất an và các vấn đề trong  cuộc sống với tuổi thơ của anh ta .Anh ấy chưa bao giờ giải thích lời bài hát, nhưng tôi nghĩ anh ấy đã đặt hết tâm hồn vào bài hát đó. "

Freddie đã mượn một số ý nghĩa từ quyển kinh Qu’ran ( Khả lan kinh) và các ca kịch tây phương để viết thành lời cho bài hát như những từ  “Bismillah” là “nhân danh thượng đế Allah”. Ngoài ra  còn có "Scaramouch" là một nhân vật hề của kịch nghệ Ý đại lợi và  "Beelzebub" là một cái tên ác quỷ.

Ngoài ra không biết có sự cố ý chăng vì trong bài hát có xuất hiện tên nhân vật “Galileo” , thì người đánh Guitar trong ban nhạc là Brain May có kiến thức về thiên văn và đến năm 2007 ông có bằng Tiến sĩ Vật lý thiên văn.  Còn Galileo là nhà Thiên văn học nổi tiếng thế giới , người đầu tiên sử dụng kính thiên văn.

Có giải thích khác là khi Freddie sáng tác bài hát này là vì giới tính. Ông nhiều năm che đây về đời sống tình dục của ông, người yêu lâu năm của ông là cô Mary Austin nhưng sau đó cả hai chia tay vì cô biết ông lại ăn ngủ với một người nam là  chuyên viên âm nhạc, ông thuộc giới lưỡng tính nhưng giải thích này không thuyết phục vì lời bài hát không liên quan gì tới chuyện yêu đương của ông.

Dù ý nghĩa lời bài hát là gì, chúng ta không bao giờ có thể biết bản thân Mercury luôn bị cột chặt vào một thứ gì đó, và các thành viên của ban nhạc đồng ý không tiết lộ bất cứ điều gì về ý nghĩa của bài hát. Freddie có  nói, "Ai mà nghe thì tự có một  cảm giác tưởng tượng về nó. Tôi nghĩ mọi người nên lắng nghe lời bài hát, suy nghĩ về lời, và sau đó tự mình diễn đạt . Vậy mà có lần Freddie cũng tuyên bố rằng lời bài hát không có gì khác hơn là "Những lời vô nghĩa vần điệu ngẫu nhiên".

Việc thu âm và làm đoạn phim Clip cho bài Bohemian Rhapsody rất là công phu. Giàn âm thanh tạo ra từng âm điệu rõ ràng, nghe tiếng đằng trước cũng như phía sau. Tiếng Guitar và Piano nghe thu hút. Còn phần Video thì vô cùng đặc biệt ở cái thời chưa có kỹ thuật số, cách làm phim như là thủ công, từng khúc phim quay cứ cắt xén đè lên khúc phím trên để tạo ra ánh sáng và hiếu ứng đặc biệt.  Người quay phải dùng những tấm kính 5 khuôn để trước máy quay tạo ra nhiều hình ảnh. Còn cảnh 4 ca sĩ để chéo tay lên vai, ý tưởng là  mượn tấm ảnh tạo dáng của diễn viên Marlene Dietrich, bà là diễn viên Đức đầu tiên thành công ở Hollywood vào thập niên 30.  Chi phí quay phim cho ca khúc này tốn hết £4,500 (vào năm 1975 là một số tiền lớn).  Còn toàn tổng số chi cho cả bài hát thì không biết là bao nhiêu, chỉ biết là bài hát sản xuất vô cùng tốn kém nhất trong thời đó.

Khi bài hát bán ra dưới dạng đĩa đơn vào cuối năm 1975  là chiếm hạng nhất trong vòng 9 tuần tại Anh quốc, bán hơn một triệu đĩa. Sau đó lại xuất hiện lần nữa vào năm 1991 vì Freddie bạo bệnh qua đời. Bài hát thành công tại một số quốc gia như Úc, Canada, Tân tây lan và Hà Lan. Sau đó được xem một ca khúc hay nhất trong mọi thời đại và tính đến nay là hơn 6 triệu đĩa được bán ra.

Sự xuất hiện của ca khúc Bohemian Rhapsody đưa ban nhạc Queen lên đài danh vọng, tiếng tăm của họ nổi tiếng toàn cầu. Con đường đi tới vinh quang của họ, mà đỉnh cao là buổi biểu diễn huyền thoại trong lịch sử nhạc rock tại đại nhạc hội Live Aids -1985 cứu đói tại Ethiopia bên Phi châu.

Freddie Mercury đã qua đời gần 30 năm, người mê nhạc Pop và Rock vẫn không quên ông. Tang lễ của Freddie Mercury theo nghi thức hỏa tang tại nghĩa trang cổ nhất ở phía tây London. Tro của ông được trao cho người bạn gái năm xưa là Austin nhưng bà dấu không cho biết ở đâu.  Còn ca khúc  Bohemian Rhapsody luôn sống với những người yêu nhạc, dành cho người muốn tìm kiếm quãng thời gian giải trí với một tác phẩm về một thiên tài âm nhạc đầy dị biệt, Bohemian Rhapsody hẳn vẫn là một lựa chọn hoàn toàn hợp lý.

( Bài viết dựa theo phim tài liệu của đài BBC về ca khúc Bohemian Rhapsody)

Anh Quân